Codex Alimentarius, utworzony w 1963 roku, stanowi globalne centrum tworzenia standardów i wytycznych dla sektora spożywczego i żywieniowego. Jako kluczowy gracz w międzynarodowych negocjacjach dotyczących regulacji żywności, Codex Alimentarius wpływa na światowy rynek, ustanawiając normy i kodeksy postępowania. W tym artykule zgłębimy, jak te regulacje, pomimo twierdzeń o ochronie zdrowia konsumentów, wpływają na branże farmaceutyczną, spożywczą, biotechnologiczną i rolniczą. Sprawdzimy również, w jaki sposób wprowadzone wytyczne, zwłaszcza te dotyczące suplementów diety, kształtują krajobraz światowego handlu żywnością oraz jakie kontrowersyjne decyzje są podejmowane na spotkaniach tego organu.
Poniżej kilka najważniejszych faktów, które pozwalają zrozumieć, dlaczego Codex Alimentarius odgrywa kluczową rolę w kształtowaniu globalnych standardów dotyczących żywności i jakie kontrowersje wzbudza:
- Od swojego powstania w 1963 roku, Komisja Codex Alimentarius (CODEX) odpowiada za tworzenie globalnych standardów, wytycznych oraz kodeksów postępowania dla sektora spożywczego i żywieniowego.
- CODEX stanowi główne pole walki w negocjacjach dotyczących rządzenia na światowym rynku żywności i żywienia. Powstał z inicjatywy Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) i Organizacji Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO). Obecnie drugim największym sponsorem WHO, po Stanach Zjednoczonych, jest Fundacja Billa i Melindy Gatesów. Przemysł farmaceutyczny, spożywczy, biotechnologiczny i rolniczy, wraz z ich inwestorami, również wspierają WHO.
- Wykonywanie różnych wytycznych CODEX przez kraje było dotąd w ich gestii, ale wraz z utworzeniem Światowej Organizacji Handlu (WTO) 1 stycznia 1995 roku, państwa zobowiązały się przestrzegać tych wytycznych, by stanowiły one odniesienie dla legalności międzynarodowego handlu żywnością. To uczyniło standardy i wytyczne CODEX obowiązującymi w globalnym handlu, stając się wymogiem, który państwa członkowskie WTO musiały wdrożyć w swoim ustawodawstwie.
- CODEX aktualnie skupia 24 aktywne komitety, każdy zajmujący się innym aspektem lub regionem globalnej gospodarki żywnościowej. W ciągu ostatnich 57 lat, komitety CODEX opracowały 362 wytyczne, standardy i kodeksy postępowania obejmujące każdą kategorię żywności.
- Choć CODEX twierdzi, że jego głównym celem jest ochrona zdrowia konsumentów, jednak jego prawdziwymi interesariuszami są przemysł farmaceutyczny, spożywczy, biotechnologiczny i rolniczy. Przedstawiciele tych branż regularnie uczestniczą w spotkaniach CODEX i postrzegają zdrową żywność i naturalne suplementy jako zagrożenie dla swojego biznesu. Ich wpływ wpływa bezpośrednio na standardy i wytyczne CODEX, które często tworzone są w celu przeciwdziałania temu „zagrożeniu”.
- Wytyczne, standardy i kodeksy postępowania opracowane przez 24 aktywne komitety CODEX pozwalają na obecność pozostałości pestycydów i leków zwierzęcych w żywności. Pozwalają także na stosowanie sztucznych dodatków i promieniowanie żywności, a także manipulacje genetyczne. Następnie taką zmienioną żywność określa się jako „zasadniczo równoważną”.
- Wytyczne CODEX dotyczące produkcji żywności ekologicznej zezwalają na stosowanie substancji, takich jak dwutlenek siarki, który może powodować alergie u ludzi, oraz karageny (środki żelujące i zagęszczające), które mogą wpływać na zdrowie układu pokarmowego. Stosowanie etylenu (gazu dojrzewającego) jest również akceptowalne w celu przyspieszenia dojrzewania owoców. Takie praktyki w żywności ekologicznej stanowią niepokojący krok w kierunku nienaturalnych metod uprawy, wymuszanych przez WTO, które obowiązują już w przypadku żywności konwencjonalnej.
- W 2005 roku zostały sfinalizowane wytyczne CODEX, dotyczące suplementów witaminowych i mineralnych, wykorzystując szablony z dyrektywy Unii Europejskiej w sprawie suplementów żywnościowych. Wytyczne te ograniczają dawki składników i zakazują reklamowania suplementów diety jako środków zapobiegawczych, łagodzących, lub leczniczych. Zezwalają również krajom na wprowadzanie do obrotu witamin i minerałów jako leków, jeśli tak odpowiednie organy zadecydują.
- Wytyczne CODEX dotyczące witamin i minerałów w suplementach diety opracował Komitet Kodeksu Żywienia i Żywności Specjalnego Przeznaczenia Żywieniowego (CCNFSDU) z Niemiec, jako jednym z pierwszych członków. CCNFSDU jest organem kontrolującym działania CODEX w dziedzinie żywienia. Przedstawiciele przemysłu farmaceutycznego byli regularnie obecni na tych spotkaniach.
- Szefem CCNFSDU jest dr Anja Bronstrup, reprezentująca Ministerstwo Żywności i Rolnictwa w Bonn. Bronstrup wcześniej pracowała dla Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) Unii Europejskiej.
- W ramach systemu CODEX Unia Europejska ma niewątpliwie najsilniejszy wpływ polityczny. Przepisy dotyczące żywności są obecnie uchwalane w Brukseli, a nie w parlamentach krajowych. 27 państw członkowskich nie może się przed tym bronić, ponieważ często jest to już prawo w ich własnym kraju. Są one teraz dodatkowymi członkami Komisji Europejskiej, niewybieralnego organu wykonawczego Europy, którego przedstawiciele odgrywają teraz ważną rolę w spotkaniach CODEX.
- Standardy, wytyczne i zasady proceduralne CODEX są w dużej mierze włączone do ksiąg prawnych krajów uprzemysłowionych. Plan strategiczny CODEX na lata 2020-2025 zapewnia, że gospodarki wschodzące zostaną również uwzględnione w przyszłości. Jest to jeden z głównych celów.
- Fundusze powiernicze CODEX odgrywają kluczową rolę we włączaniu gospodarek wschodzących. Lista krajów kwalifikujących się do tej pomocy finansowej obejmuje 47 krajów afrykańskich. Raport funduszu powierniczego z 2019 pokazuje, że w 2018 r. Unia Europejska i jej państwa członkowskie były największymi darczyńcami tego funduszu.