W tym roku przypada 129 rocznica urodzin Alberta Szent-Györgyi, naukowca, który jako pierwszy wyizolował witaminę C. Albert Szent-Györgyi zaliczany do pionierów badań nad witaminami. Jego praca została nagrodzona w 1937 roku przyznaniem mu nagrody Nobla. Od samego początku Szent-Györgyi uważał, że świat medycyny wprowadzał opinię publiczną w błąd co do implikacji jego odkryć. Przekonany o niezwykłym bezpieczeństwie witaminy C, nalegał, aby przyjmować dowolną jej ilość bez najmniejszego ryzyka.
Albert Szent-Györgyi urodził się w Budapeszcie na Węgrzech w 1893 roku. Wychowany w rodzinie składającej się z trzech pokoleń naukowców, zainteresował się nauką w młodym wieku. Szent-Györgyi rozpoczął studia medyczne na uniwersytecie Semmelweisa w Budapeszcie w 1911 roku, ale jego studia przerwał wybuch I wojny światowej.
Powołany do służby jako sanitariusz wojskowy, szybko rozczarował się wojną. Był gorącym zwolennikiem rozbrojenia i pokoju. W końcu, celowo strzelił sobie w ramię, twierdząc, że został trafiony przez nieprzyjacielski pocisk. Udało mu się wrócić do domu, gdzie ukończył studia medyczne. Po powrocie do Budapesztu w 1917 kontynuował studia i badania na różnych uniwersytetach w całej Europie. Spędził również rok w Mayo Clinic w Stanach Zjednoczonych.
Albert Szent-Györgyi i odkrycie witaminy C
Albert Szent-Gyorgyi odbierający w 1937 roku Nagrodę Nobla w dziedzinie fizjologii / medycyny w Sztokholmie, Szwecja
Badając reakcje utleniania, które powodują pojawienie się brązowej pigmentacji w niektórych owocach w miarę ich rozkładu, Szent-Györgyi odkrył, że kapusta zawiera czynnik redukujący (substancję przekazującą elektrony w reakcji chemicznej), który zapobiega zachodzeniu tych reakcji. Odkrył również, że nadnercza zwierząt zawierają „to coś”. Po wyizolowaniu tej substancji, którą wówczas nazwał „kwasem heksuronowym”, uzyskał w 1929 roku doktorat na Uniwersytecie Cambridge w Anglii.
Czerwona papryka a szkorbut
Po powrocie na Węgry w 1930 roku, został profesorem chemii medycznej na Uniwersytecie w Szeged. Tam właśnie odkrył, że lokalne odmiany papryki (węgierska papryka czerwona, Capsicum annuum ) są bogatym źródłem kwasu heksuronowego. Wspomagany przez Josepha Svirbely’ego, młodego amerykańskiego doktoranta na uniwersytecie, przystąpił do testowania kwasu pod kątem jego właściwości przeciw szkorbutowi.
Eksperymanty na świnkach morskich
Szent-Györgyi i Svirbely przeprowadzali swoje eksperymenty na świnkach morskich. Wiedzieli oni bowiem, że zwierzęta te są podatne na szkorbut. Połowę świnek karmili ugotowaną karmą – Szent-Györgyi i Svirbely wiedzieli, że wysoka temperatura niszczy kwas heksuronowy. Reszta zwierząt otrzymywała natomiast karmę surową, wzbogaconą w tę substancję. Zwierzęta, którym podawano gotowaną karmę, rozwinęły objawy podobne do szkorbutu i zdychały. Natomiast te, którym podawano nieprzegotowany kwas heksuronowy, rozwijały się dobrze. Dzięki tej obserwacji Szent-Györgyi i Svirbely doszli do wniosku, że kwas heksuronowy jest skutecznym środkiem zapobiegania i leczenia szkorbutu. W tym momencie kwas heksuronowy został przez nich przemianowany na kwas askorbinowy. Wtedy też uznano go za niezbędny mikroskładnik odżywczy – witaminę C.
Kwas fumarowy w cyklu Krebsa
Szent-Györgyi zidentyfikował również kwas fumarowy i inne cząsteczki zaangażowane w cykl Krebsa – serię reakcji, które są głównym źródłem energii dla komórek i ważną częścią oddychania tlenowego. W 1937 otrzymał nagrodę Nobla w dziedzinie fizjologii / medycyny za „odkrycia związane z procesami spalania biologicznego, ze szczególnym uwzględnieniem witaminy C i katalizy kwasu fumarowego ”.
Tytuł doktora nauk medycznych wprowadzał opinię publiczną w błąd
Eksperymenty Szent-Györgyi ze świnkami morskimi nauczyły go, że istnieje szeroki zakres stanów między zdrowiem a chorobą. Zauważył, że świnki morskie karmione niewielkimi ilościami witaminy C, choć nie miały oznak szkorbutu, to jednak do końca zdrowe nie były. Gdy zdał sobie sprawę, że medycyna nie przywiązuje wagi do tego odkrycia, opisał to w liście, który wysłał do dwukrotnego laureata nagrody Nobla Linusa Paulinga w 1970 roku. Pauling opisuje to w swojej książce z 1986 roku „ How To Live Longer And Feel better”:
„Od samego początku czułem, że świat medycyny wprowadza w błąd opinię publiczną. Jeśli nie przyjmujesz kwasu askorbinowego z pożywieniem, to dostajesz szkorbutu, więc lekarze powiedzieli, że jeśli nie masz szkorbutu, to wszystko jest w porządku. Myślę, że to bardzo poważny błąd. Szkorbut nie jest pierwszą oznaką niedoboru, ale zespołem przedśmiertnym, a do pełnego zdrowia potrzeba znacznie więcej tego mikroskładnika. Sam biorę około 1 grama dziennie. Nie oznacza to, że jest to tak naprawdę optymalna dawka, ponieważ nie wiemy, co tak naprawdę oznacza pełne zdrowie i ile kwasu askorbinowego jest nam do tego potrzebne. Mogę natomiast stwierdzić, że bez najmniejszego niebezpieczeństwa można przyjmować dowolną ilość kwasu askorbinowego.”
Wydaje się niezwykłe, że nawet pół wieku po tym, jak Szent-Györgyi napisał te słowa, świat medycyny jest nadal w dużej mierze nieświadomy jego trafnych spostrzeżeń.
Pionier badań nad witaminami
Albert Szent-Györgyi zmarł w 1986 roku w wieku 93 lat. Jego odkrycia związane z witaminą C, autorstwo 11 książek i ponad 300 artykułów naukowych, pomogło utorować drogę przełomowym badaniom medycyny komórkowej, które odbywają się dzisiaj w Instytucie dr Ratha.
Szent-Györgyi zauważył kiedyś, że „odkrycie polega na patrzeniu na to samo, co wszyscy inni i myśleniu o czymś innym”. Dla człowieka, który wierzył , że nauka zawiera silny komponent moralny i opiera się na ludzkim wysiłku wszystkich ludzi, niezależnie od ich koloru skóry i pochodzenia, myśl, że odkrycie witaminy C będzie przydatne dla przyszłych pokoleń, musiała być bardzo satysfakcjonująca. Nie pozwólmy, aby to odkrycie zostało kiedykolwiek zapomniane!
